Vervanging is het grondig nagaan of dierproeven vervangen kunnen worden door andere methoden en deze toe te passen of zo nodig te ontwikkelen, zoals celkweken, computersimulaties, onderzoek met dode dieren of slachtafval, onderzoek met mensen en mini-organen op een chip. Werken aan Vervanging draagt bij aan de transitie naar proefdiervrije innovatie, een benadering die niet de dierproef als referentiepunt neemt, maar volledig uitgaat van de wetenschappelijke vraag en de beste manier om daar antwoord op te geven. Wat deden wij dit jaar aan Vervanging en transitie?
We werkten nauw samen met het programma Transitie Proefdiervrije Innovatie (TPI) van de rijksoverheid. Twee onderzoekers dienden een vraag in om via een internationale online helpathon (creatieve bijeenkomst) tot proefdiervrije oplossingen te komen voor hun onderzoek en onderwijs. Meerdere medewerkers namen deel aan deze Helpaton #3, die vruchten afwierp. Ook namen enkele medewerkers deel aan Helpathon #4 met transitievragen van het Biomedical Primate Research Centre (BPRC). Eén medewerker leerde in een masterclass hoe in de toekomst zelf helpathons te organiseren.
Eind 2019 stelden de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht en Hogeschool Utrecht een werkgroep in voor het stimuleren van proefdiervrije innovatie, TPI Utrecht. De eerste kennismakingsvergadering viel in 2019. In 2020 presenteert de werkgroep zichzelf en haar plannen. De nadruk ligt daarbij op het aanbieden van onderwijs, het verspreiden van kennis, het adviseren van het College van Bestuur van de Universiteit Utrecht en de Raad van Bestuur van het UMC Utrecht, het adviseren van onderzoekers en docenten en het organiseren van helpathons. Gerealiseerd zijn een helpdesk, drie korte video’s voor tpi.tv en diverse adviestaken. Helpathons zijn in voorbereiding.
De zeer gewilde Summer School Advanced In Vitro Models van de innovatiehub Utrecht Advanced In Vitro Methods (U-AIM) moest komen te vervallen door de coronacrisis. Studenten leren er over onderzoeksmethoden zonder proefdieren. Er is goede hoop dat de cursus in 2021 weer door kan gaan.
Het 3Rs-Centre werkte nationaal en internationaal aan het bekendmaken van de herkomst van fcs, groeiserum dat van kalveren afkomstig is. Hoofd van het centrum Jan van der Valk werkte aan een kennisclip over dit onderwerp, samen met het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid. De clip werd internationaal gepresenteerd via de blog A change in (cell) culture: exploring alternatives to fetal calf serum. Ook hield Van der Valk een lezing in een online symposium over dit onderwerp en onderhield het centrum de database fcs-free.org, waarin onderzoekers naar fcs-vrij groeiserum voor cel- en weefselkweek kunnen zoeken.
Diverse partijen werkten nationaal en internationaal aan de oprichting en bekendheid van een database voor uitwisseling van menselijk weefsel, bijvoorbeeld van operaties: VitalTissue.nl
De Lush Prize, de grootste prijs in de proefdiervrije sector, kende voor het eerst een Utrechtse winnaar. Edoardo Carnesecchi won in de categorie Young Researchers met zijn onderzoek naar een webplatform om chemische en biologische verschijnselen te bestuderen in wiskundige simulaties.
Onderzoekers van onder meer de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht en het RIVM ontwikkelden plannen voor het Virtual Human Platform om zonder gebruik van proefdieren de veiligheid van chemische stoffen en geneesmiddelen te beoordelen. Voor de uitvoering van de plannen ontvingen ze € 11,2 miljoen van onder andere de Nationale Wetenschapsagenda.
De Universiteit Utrecht werkt aan de ontwikkeling van organoïden (mini-organen bestaand uit klompjes cellen), onder andere voor het nabootsen van processen bij kippen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van weefsel van proefdieren (kippen) die toch al gedood moeten worden in het kader van dierproeven.
Het curriculum van de studie diergeneeskunde wordt vernieuwd. Daarbij wordt ernaar gestreefd om, onder meer door het inzetten van proefdiervrije methoden, minimaal gebruik te maken van proefdieren in het onderwijs. De bacheloropleiding is sinds kort vrij van dierproeven.
Ook in 2020 stonden velen via de dierenarts het dode lichaam van hun huisdier af voor de wetenschap: